Als Stichting Behoud Twents Landschap willen wij graag een reactie geven op de stikstofproblematiek in het licht van het behoud van ons Twentse Landschap.
Het Twentse coulisselandschap is door de eeuwen heen ontstaan door het grondgebruik van de boeren. Zij hebben de essen gevormd door het eeuwenlang toedienen van mest en heideplaggen op de akkers, zij hebben de houtwallen rond de natte laaggelegen weidegronden aanplant zodat de doornige struiken het vee binnen de weiden hielden, hebben vele eiken aangeplant rond de boerderijen die dienden als gebinten voor schuren, boerderijen of hekwerken. Door de laaggelegen gronden liepen de beken en riviertjes en op de droge zandgronden was veel heide aanwezig waar de schapen konden grazen. Kortom: de boer van vroeger is de grondlegger geweest van het huidige Twentse coulisselandschap.
In de loop der jaren is dat coulisselandschap op meerdere locaties ernstig aangetast en zijn veel houtwallen en woeste gronden verdwenen als gevolg de komst van prikkeldraad (geen houtwallen meer nodig als afrastering) en de kunstmest (geen heideplaggen meer nodig op de essen). Ook de schaalvergroting die landbouwminister Mansholt in de jaren ‘60 bepleitte om de voedselproductie te verhogen heeft het kleinschalige landschap geen goed gedaan. Er kwamen veel ruilverkavelingen die het karakter van het Twentse landschap hebben veranderd. Toch zijn er nog veel kenmerkende elementen van ons Twentse coulisselandschap over gebleven die de moeite waard zijn om te koesteren. Gelukkig beseft een groot deel van de huidige boeren ook dat het Twentse Landschap de moeite waard is om te behouden en te onderhouden. Het huidige Europese landbouwbeleid is wederom gericht op schaalvergroting en mechanisering / digitalisering. Alles moet grootschaliger met hogere opbrengsten. Het gaat de regering en de EU blijkbaar niet om kwaliteit maar om kwantiteit. Boeren worden de laatste jaren gedwongen om of te investeren in schaalvergroting of te stoppen met hun bedrijf dat vaak al van generatie op generatie is doorgegeven. Dat zet zowel het boerenbestaan onder druk maar ook natuur en landschap aangezien elke vierkante meter telt. De nieuwste bedreiging voor de natuur is de stikstofuitstoot van veel boerenbedrijven, die leidt volgens natuurorganisaties en de regering tot een verrijking met meststoffen van natuurgebieden. Hierdoor dreigen veel plant- en diersoorten te verdwijnen, die aangewezen zijn op voedselarme omstandigheden. De vraag blijft echter of de metingen van de overheid en het RIVM, dat rekent met het instrument AERIUS t.a.v. de stikstofneerslag, wel correct zijn. Meerdere onafhankelijke wetenschappers zoals Kees de Lange hebben hier kritiek op geuit. Bovendien lijkt het aannemelijk dat de grote bedrijven zoals Schiphol (boven bepaalde vlieghoogte van de vliegtuigen telt de uitstoot niet mee) niet hoeven te boeten zoals de boerenbedrijven. En hoe staat het met de uitstoot van veel andere grote industriële bedrijven zoals Tata Steel en de metingen daarvan? Wordt er niet met twee maten gemeten?
De zogenaamde stikstofcrisis heeft als gevolg dat de regering zelfs gedwongen onteigeningen en verplaatsingen van boerenbedrijven in de omgeving van Natura 2000 gebieden uit de hoge hoed heeft getoverd. Een extreem middel dat geen ruimte meer dreigt te laten voor een echte gelijkwaardige dialoog tussen boeren, natuurorganisaties en de regering/EU. Deze regering heeft blijkbaar geen behoefte aan een echt gesprek maar deelt dictaten uit.
Stel je je eens voor dat er in het Twentse landschap door deze onteigeningen straks geen koeien meer rondlopen en de houtwallen niet meer worden onderhouden. Dat zou catastrofaal zijn voor de instandhouding en beeldvorming van ons coulisselandschap. Maar ook voor de lokale economie aangezien boerenbedrijven zorgen voor veel werkgelegenheid. Wat zal er dan gebeuren met de vrijgekomen grond? Stadsuitbreiding, zonnevelden aanleggen windturbines plaatsen etc.?
Daarnaast ziet onze stichting vooral toekomst in natuurinclusieve landbouw die op respect voor en werken met natuur is gebouwd. ‘Natuurinclusieve landbouw staat voor een economisch rendabel landbouwsysteem, dat optimaal beheer van natuurlijke hulpbronnen duurzaam integreert in bedrijfsvoering, inclusief zorg voor ecologische functies en de biodiversiteit op en om het bedrijf.’
De stikstofproblematiek dient volgens onze Stichting Behoud Twents Landschap opnieuw tegen het licht worden gehouden in een breder perspectief en met betrokkenheid van meerdere onafhankelijke wetenschappers zodat de metingen en interpretaties van de stikstofneerslag een breed draagvlak krijgen. Ook dienen andere oorzaken van de achteruitgang van soorten in de natuur zoals verdroging en beheer te worden meegenomen in de discussie.
Bovendien mag deze stikstofcrisis nooit leiden tot het verdwijnen van de boerenbedrijven uit het Twentse Landschap. Deze grondgebonden boerenbedrijven zijn namelijk de economische en historische dragers van het coulisselandschap voor nu en in de toekomst.
Chris van Benthem
Stichting Behoud Twents Landschap
