Frans Waanders uit Haaksbergen, in zijn arbeidzame leven werkzaam bij de gemeente Losser, werkte in 2016 voor de Historische Kring Haaksbergen aan de inventaris van het archief van de Pancratiusparochie in Haaksbergen. Hij ging te rade bij de H. Maria Geboortekerk in Losser om te zien hoe men daar het archief had opgezet. Op de inventarislijst ontdekte hij een (onder)trouwboek uit Haaksbergen, waarvan niet bekend was hoe dit in Losser terecht was gekomen. De kerk bleek bereid om het boek aan de Historische Kring Haaksbergen te schenken. Daar zijn ze er erg blij mee omdat het trouwboek hiaten in genealogische gegevens opvult.
Trouwboeken
Na de Bataafse Revolutie werd het huwelijk tot een burgerlijk contract verklaard. Met ingang van 15 juni 1795 moesten alle ingezetenen, onverschillig van welke godsdienstige gezindheid, die wilden trouwen, zicht eerst in ondertrouw laten opnemen door het gericht. Daarna kon de huwelijksvoltrekking plaatsvinden hetzij voor het gericht, hetzij in de kerk waartoe de ondertrouwden behoorden. Sinds juni 1795 vindt men dus zowel de ondertrouw als de huwelijksvoltrekking ingeschreven in de gerichtelijke ondertrouw- en trouwboeken.
Het Ondertrouw- en Trouwboek van het Gericht Haaksbergen 1795-1811
Het verloren gewaande en nu teruggevonden trouwboek is een ondertrouw- en trouwboek van het gericht Haaksbergen over de periode 1795 – 1811. Tot 2017 ontbrak deze bron en was er voor genealogen, die data zochten van personen die niet bij een kerkgenootschap waren aangesloten, een behoorlijk hiaat.
Hou zou het trouwboek van Haaksbergen in Losser terecht zijn gekomen?
Op 13 april 1811 werd het eerste gemeentebestuur van Haaksbergen geïnstalleerd. Alle documenten, charters, papieren en overige goederen van de oude bestuurders, die voor het uitoefenen van de nieuwe functie als ‘maire’ (burgemeester) nodig waren werden officieel overgedragen. Het document waaruit blijkt om welke stukken het ging vermeldt o.a. een protocol van Huwelijkszaken, beginnend 20 juni 1795. Het zal duidelijk zijn dat met het protocol van Huwelijkszaken het bewuste (onder) trouwboek wordt bedoeld dat op 20 juni 1795 aanvangt.
In 1811 was het boek dus nog in Haaksbergen aanwezig. Hoe komt het boek dan terecht in het archief van de rooms katholieke parochie van Losser? Er moet een kerkelijke link zijn, bijvoorbeeld een pastoor of kapelaan met genealogische interesse. Zijn er vanuit Haaksbergen geestelijken naar Losser vertrokken? Het antwoord is ja. Hiervoor komen twee personen in aanmerking. De eerste is Gerardus Scholten. Hij vertrok in januari 1865 van de pastorie in Buurse naar Losser.
De naam van de andere ‘verdachte’ werd onlangs bij toeval gevonden in het gemeentearchief van Haaksbergen. Het was kapelaan Joannes ten Vergert, vanaf 15 oktober 1824 jaar kapelaan in Haaksbergen. Hij vertrok op 10 juni 1835 naar Losser waar hij tot pastoor was benoemd. Hoogstwaarschijnlijk heeft Ten Vergert het Haaksbergse trouwboek meegenomen naar zijn nieuwe parochie. In 1830 was het boek nog in Haaksbergen aangezien bij de huwelijksinschrijving van Willem Wijlens en Maria Elizabeth Holscher, die op 10 juni 1808 in ondertrouw werden opgenomen, met een afwijkend handschrift een aantekening is geplaatst. Bij Willem Wijlens staat vermeld: ‘overleeden den 14 jan 1830’.
Overdracht van het trouwboek aan het HCO in Zwolle
De in Overijssel bewaard gebleven DTB-boeken (dopen, trouwen en begraven) worden origineel bewaard in het Historisch Centrum Overijssel (HCO), het vroegere Rijksarchief. De meeste boeken zijn daar sinds 1919/1929 aanwezig. Het Haaksbergse (onder)trouwboek werd als verloren beschouwd. Nu weten we beter en staat een belangrijke nieuwe bron voor genealogisch onderzoek ter beschikking. Het boek is inmiddels gedigitaliseerd en voorzien van een index.
Het originele boek is op 31 januari 2018 in Losser overgedragen aan het HCO.
Met dank aan Eric Ooink uit Haaksbergen. Voor meer informatie: zie de eerstvolgende aflevering van Oet Dorp en Marke Losser 2018/1 (verschijnt in maart).
Foto’s van: Henk Krooshof en Andries Kuperus
