Onder deze verzamelnaam schrijft Gerard Kienhuis een aantal blogs over de ruimtevaart voor Hallo Losser. Gerard is in Losser maatschappelijk actief op diverse fronten. Naast muziek en fotografie is de ruimtevaart zijn grote hobby. Hij vertelt en schrijft er met passie over. Veel leesplezier. Dit keer is het onderwerp: De Geschiedenis van de Raket.
De Geschiedenis van de Raket (1)
De komende Blogs ga ik nader in op diverse aspecten van de ruimtevaart. Voor velen een grote vanzelfsprekendheid. Menigeen realiseert zich niet hoe ruimtevaart een onderdeel is van ons dagelijks gebeuren. Sociale media, navigatie, telecommunicatie, weersvoorspelling, enz. zou ondenkbaar zijn. In de vorige Blogs heb ik verteld over de opbouw en ontstaan van ons heelal. Van veel besproken aspecten zouden we zonder ruimtevaart geen enkele weet hebben.
De aarde verlaten
Door de eeuwen heen zijn er steeds mensen geweest die ervan droomden de aarde te verlaten en te reizen naar de maan, zon, planeten en sterren. We mogen zondermeer aannemen dat een holbewoner maar wat graag de stippen aan de sterrenhemel van dichtbij heeft willen aanschouwen. Wie kent niet het verhaal vanuit de Griekse mythologie van Icarus en vader Daedalus die gevangen zitten op een Grieks eiland en als een vogel willen ontsnappen. Daartoe maken ze vleugels van veren bijeengehouden met bijenwas. De vlucht vanaf het eiland lukt, maar Icarus wil echter de zon van dichtbij bekijken en vliegt richting de zon met als gevolg dat de bijenwas smelt en hij op aarde stort. Een ander verhaal uit 1638 wil dat een aangespoelde man na een scheepsramp op een onbewoond eiland ganzen opleidt om zware voorwerpen te vervoeren om zo het vasteland te bereiken. In plaats dat de ganzen naar het vaste land vliegen, gaat de reis naar de maan. Wat hij niet wist dat ganzen altijd de neiging schijnen te hebben om richting de maan te vliegen. Het is echter Cyrano de Bergerac (1650) die onbewust gebruikmaakt van raketkracht door zich in een mand voorzien van vuurpijlen de ruimte in te schieten en weet op de maan te landen. Heel lang hebben mensen namelijk gedacht dat de dampkring tot aan de maan reikte.
Astronaut
Heel vaak wordt mij de vraag gesteld waar begint de ruimte. Een ieder weet dat de luchtdichtheid met de hoogte afneemt. Reden dat verkeersvliegtuigen doorgaans niet hoger dan 10-13 km kunnen vliegen om toch nog voldoende draagkracht te hebben. Per definitie begint de ruimte op ongeveer 100 km waar de luchtdichtheid nog slechts één miljoenste is van die op het aardoppervlak. Een leuke bijkomstigheid is dat bij het bereiken van een hoogte van 60 km je de status van een astronaut hebt.
Kokers van bamboe
De uitvinding van de raket in de vorm van een vuurpijl wordt toegeschreven aan de Chinezen. Al in de derde eeuw voor Christus werden door de Chinezen kokers van bamboe gevuld met een zwart poeder, een mengsel van zwavel, salpeter en houtskool, buskruit genoemd. Deze kokers werden in het vuur gegooid om door het lawaai van de explosies de boze geesten te verjagen. Het is zeer waarschijnlijk dat bij een van die gelegenheden een slecht afgedichte koker niet ontplofte maar door de uitstromende verbrandingsgassen uit het vuur wegschoot. Wanneer de volle betekenis hiervan is onderkend, weten we niet. Zeker is dat vanaf het jaar 1045 na Christus de Chinezen de vuurpijl al als oorlogswapen gebruikte. Vanaf dat moment werden vuurpijlen, later ook wel brandraketten genoemd, steeds meer verfijnd en in verschillende vormen gebruikt door o.a. de Mongolen, Indiërs en de Britten. Echter na verloop van tijd werd met de komst van het betere artilleriegeschut de vuurpijl als wapen verdrongen.
Jules Verne
Het was echter Jules Verne die met de artillerie in het achterhoofd, in 1865 zijn De reis naar de maan schreef, waarbij drie personen en twee honden in een kanonskogel via een 300 meter lang kanon naar de maan worden geschoten, om de maan vliegen en vervolgens weer op aarde landen. Opmerkelijk is dat Verne niet de vuurpijl maar het artilleriegeschut als transportmiddel gebruikte. Dit zal ongetwijfeld zijn ingegeven doordat, zoals hierboven ook al genoemd, niet de vuurpijl maar de artillerie de nodige aandacht had. Hij vergat echter de geweldige hoge versnellingskrachten waardoor geen van de inzittenden het zouden hebben overleefd. Daarentegen wist hij wel dat een ontsnappingssnelheid van 11,2 km/sec vereist was. Verder liet hij de lancering plaatsvinden in Florida, niet ver van het huidige Cape Canaveral.
De Nederlands bewerkte versie van de originele Franse versie ‘De la Terre à la Lune’ van Jules Verne, zoals door de auteur op zeer jonge leeftijd gelezen. Het boekje is nog steeds in mijn bezit.
Actie = reactie
Sterk geïnspireerd door dit verhaal van Jules Verne, waren drie mannen, afzonderlijk van elkaar, met de ontwikkeling van de raket bezig; de Rus Konstantin Tsiolkovsky, de Amerikaan Roberth Goddard en de tot Duitser genaturaliseerde Roemeen, Hermann Oberth. Zij waren allen overtuigd dat gebruikmaken van een kanonskogel, zoals door Jules Verne verondersteld, niet mogelijk is. Alle drie kwamen tot dezelfde conclusie dat ruimtevaart alleen mogelijk is met raketten die door motoren op basis van vloeibare stuwstoffen worden aangedreven. Ook is het zeer opmerkelijk dat zij voor het eerst de ware betekenis van de tweede wet van Newton, nl. actie = reactie, onderkenden door duidelijk te maken dat deze wet ook geld in het luchtledige van het heelal. Velen, ook binnen de wetenschap, waren overtuigd dat een soort medium vereist is, bv. onze dampkring, om zich tegen af te zetten. Het is de tweede wet van Newton die met behulp van raketvoortstuwing, reizen in het heelal mogelijk maakt.
De pioniers van het eerste uur. V.l.n.r. Konstantin Tsiolkovsky, Roberth Goddard en Hermann Oberth. Alle drie werkten onafhankelijk van elkaar en kwamen op vele terreinen tot dezelfde conclusies en oplossingen. Pas op latere leeftijd wisten ze van elkanders bestaan. Zo schreef Oberth in 1929 aan Tsiolkovsky, “Je hebt een vuur aangestoken maar we zullen deze niet uit laten gaan maar alles in het werk stellen om de grootste droom van de mensheid waar te maken.
In het volgende Blog ga ik nader in op de geweldige bijdrage die zij afzonderlijk geleverd hebben op de ontwikkeling van de moderne raket.
