Onder deze verzamelnaam schrijft Gerard Kienhuis een aantal blogs over de Ruimtevaart en Heelal voor Hallo Losser. Gerard is in Losser maatschappelijk actief op diverse fronten. Naast muziek en fotografie is de ruimtevaart zijn grote hobby. Hij vertelt en schrijft er met passie over. Veel leesplezier !
Geef me de ruimte
Onder deze verzamelnaam schrijft Gerard Kienhuis een aantal blogs over de Ruimtevaart en Heelal voor Hallo Losser. Dit keer is het onderwerp:
De Oerknal
De “oerknal” is waarschijnlijk een van de meest beladen en omstreden onderwerpen in ons huidig bestaan. Het vertelt over wat 13,7 miljard jaar geleden zou hebben plaatsgevonden. “Alles wat is”, zou toen zijn ontstaan. Waardoor werd de oerknal veroorzaakt, waarom toen en waarom op de wijze volgens de ons bekende natuurwetten? Einstein vroeg zich ooit af of het heelal een andere had kunnen zijn. Een ander prangende vraag is natuurlijk wat was er dan voor de oerknal? Immers volgens een simpele menselijke gedachte moet er toch iets zijn om iets (lees: oerknal) te kunnen veroorzaken.
Hoe is de theorie van een oerknal ontstaan?
Daarvoor gaan we terug naar 1929 waarin de astronoom Edwin Hubble als eerste ontdekte dat ons heelal uitdijt, m.a.w. dat het heelal steeds groter wordt.
Tot dat moment had alles binnen het heelal een eigen plaats, zo ook ons eigen zonnestelsel. De sterrenstelsels bewogen zich dan hooguit binnen deze bestaande ruimte. Ook Einstein was overtuigd van een statische heelal. Echter zijn eigen Algemene Relativiteitstheorie uit 1915 voorspelde dat de ruimte wel degelijk veranderde. Dat strookte dus niet met elkaar. Daarom introduceerde hij met grote tegenzin, de zgn. “kosmologische constante”. Als het ware een soort goocheltruc om de waarheid naar eigen hand te zetten!!! Einstein heeft de aanname van deze kosmologische constante, als de “grootste blunder” van zijn leven gevonden. Echter eind 1990 bleek dat Einstein toch geen grote fout had gemaakt. Immers met deze constante kon de mysterieuze “donkere energie” worden verklaard.
Wat moeten we ons bij een uitdijend heelal voorstellen?
Vaak wordt hierbij een ballon gebruikt waarop stippen zijn aangebracht die de sterren moeten voorstellen. Naarmate de ballon harder wordt opgeblazen verwijderen zich de stippen op de ballon. Een andere manier is dat van rijzend krentenbrood. Als het brood rijst bewegen de krenten van elkaar af. Het is deze wijze waarop de ruimte tussen de sterren uitdijt en daardoor het gehele heelal.
Afbeelding: Rijzend krentenbrood als voorbeeld van een uitdijend heelal. Bron NASA.
Het is goed om nogmaals te melden dat de sterren NIET door de ruimte bewegen. Ze bewegen met de ruimte mee die uitdijt. Denk hierbij aan het rijzend krentenbrood. De krenten blijven aan het oppervlak en bewegen zich niet door het deeg.
Doordat het heelal alsmaar groter wordt kun je dus ook de conclusie trekken dat alles kleiner moet zijn geweest, te beginnen vanuit één punt waar dan ook alle massa’s “oneindig” dicht op elkaar gepakt hebben gestaan. Een conclusie die als eerste door de Belgische katholieke priester Georges Lemaître (hij overleed in 1966) werd getrokken. Deze massa noemde hij het “oeratoom”. Hij wordt de grondlegger van de oerknal genoemd. Hij kreeg zelfs hiervoor hoge kerkelijke onderscheidingen waaruit blijkt dat de oerknal en het geloof in een Schepper heel goed samen kan gaan.
Met de kennis van nu kunnen we berekenen dat het huidige heelal teruggebracht kan worden tot een bal met een diameter van zo’n 20 cm!! Deze bal is dan toentertijd “geëxplodeerd”. Een ander veel genoemde term is de “Big Bang”.
Afbeelding: De diverse fases na de oerknal. Bron: Scientific America. Bewerkt door auteur.
Het bewijs voor de oerknal is in 1965 geleverd door de toevallige ontdekking van de “achtergrondstraling”, een restant van de oerknal. Het moment van de oerknal tot het moment van nu bestaat uit meerdere fases, waarvan na de eerste seconde de meest belangrijke elementen waterstof en helium werden gevormd bij een temperatuur van 10 miljard graden! Het heeft daarna nog bijna 10 miljard jaren geduurd voordat de aarde gevormd werd (leeftijd aarde is 4,5 miljard jaar).
De oerknal heeft dus al met al geleid tot een uitdijend heelal. De vraag is dan of deze uitdijing doorgaat tot in eeuwigheid of dat er een moment komt waarop deze tot stilstand komt en zelfs kan leiden tot een krimp. We weten het gewoon (nog) niet. Er zijn kosmologen die beweren dat de bovengenoemde bal van 20 cm een restant is van een vorig heelal die “geëxplodeerd” is. Dit vorige heelal zou dan weer een product zijn van een eerder heelal. Dus een keten van heelallen (multiversa) en oerknallen.
En waar staan wij als mensheid in dat enorme en ongelooflijke gebeuren?
Moeilijk voor te stellen dat wij daarin dan de enigen zijn in dit immense grote heelal. We weten het niet, nu niet en misschien nooit. Al met al moeten we eenvoudig constateren dat we aanlopen tegen de grenzen van onze kennis en grenzen van onze wetenschap.
