Nieuws & Agenda
Joodse kindervluchtelingen in Losser (1939)
Op zoektocht naar de geschiedenis van moeder Edith Zellerkraut.
Een maand geleden vroeg Daniel Schürmann uit Buenos Aires aan de Historische Kring Losser (HKL) om hulp bij zijn zoektocht naar de geschiedenis van zijn moeder Edith Zellerkraut (24-11-1921), die als Joods meisje in 1939 in Losser onderdak zou hebben gevonden.
Daniel Schürmann uit Buenos Aires
Hij schreef erbij dat hij begin augustus met vakantie in Nederland zou zijn. Gelukkig kon hij snel worden geholpen en het gevolg was dat Daniel en zijn vrouw Maria Theresa op dinsdag 9 augustus 2016 Losser bezochten. Een emotionele gebeurtenis zowel voor Daniel en zijn vrouw als voor de vier bestuursleden van de HKL die hen in Losser ontvingen.
Dat Daniel Schürmann (1951) zo snel kon worden geholpen helpen was te danken aan het feit Thea Evers in Oet Dorp en Marke 2013/2 de geschiedenis van het K.L. Smitoord uit de doeken had gedaan. In dat vakantieoord in de Losserse Zandbergen werden in 1939 gedurende acht maanden Joodse vluchtelingen opgevangen.
Na een kort onderzoek door de HKL kwam er nog veel meer informatie boven water zoals het gegeven dat Edith Zellerkraut niet in haar eentje naar Nederland is gekomen, maar samen met twee zusjes en een broer. En Daniel Schürmann bracht nog een aantal bijzondere foto’s en documenten mee.
(montagefoto van Andries Kuperus)
Het verhaal in heel beknopte vorm over de vlucht van de kinderen Zellerkraut:
Op 4 januari 1939 bericht het Algemeen Handelsblad: ‘Duitsch-Joodsche kinderen naar ons land. Hedenmiddag arriveert wederom een contingent. Met de D-trein van kwart voor vier zullen vanmiddag te Oldenzaal pl.m 200 Joodsche kinderen uit Duitschland aankomen. Zestig meisjes gaan naar Losser, waar zij in een vacantie-oord zullen worden opgenomen’. Een dag later zullen er in Oldenzaal nog 112 kinderen aankomen, die op doorreis zijn naar Engeland.
Frederika Menko-Warendorf (1887-1952) was de contactpersoon binnen het vluchtelingencomité in Enschede, dat zich om de kinderen in Losser bekommerde. Fredeika was de echtgenote van de textielfabrikant Alfred Menko (1881-1953). Zij heeft nauwgezet alle gegevens van de kinderen genoteerd en alle bescheiden die ze bij zich hadden. Het echtpaar Menko overleefde de Naziterreur, doordat ze tijdens de Duitse inval in New York verbleven vanwege het huwelijk van hun dochter en niet naar Nederland terugkeerden.
Het Meisjeshuis te Losser
Op 3 maart 1939 schrijft het Algemeen Handelsblad, dat er dan in Nederland zes kampen zijn voor Joodse vluchtelingen, ‘waaronder het Meisjeshuis te Losser’. Het neutrale comité voor hulp aan buitenlandse kinderen heeft dan 1500 kinderen in verschillende tehuizen kunnen onderbrengen, waaronder het K.L. Smitoord.
Het K.L. Smitoord is maar enkele maanden als verblijf voor Joodse vluchtelingenkinderen in gebruik geweest. Op 26 augustus 1939 bericht het dagblad Tubantia: ‘Naar we vernemen hebben de Joodsche kinderen, die in het K.L. Smit-Oord in de Zandbergen waren ondergebracht, gistermiddag dit gebouw ontruimd. Zij zijn per autobus naar Enschede vervoerd. Daarna heeft een gedeelte de reis per trein naar Driebergen voortgezet, terwijl de andere kinderen naar Rotterdam zijn overgebracht’.
Zij overleven
Edith Zellerkraut en haar zusjes Erna (1926) en Ruth (1929) verbleven na Driebergen nog op verschillende particuliere adressen in Nederland. Zij overleven samen met hun broer Dagobert, die overigens niet in Losser is geweest, de oorlogsjaren doordat ze in januari 1941 met een Rode Kruis Transport vanuit Amsterdam per trein via Berlijn naar Lissabon kunnen reizen en vandaar per boot naar Argentinië gaan. In Argentinië worden ze opgewacht door hun beide ouders. Vader was daar al vanaf 1938 en moeder is er kennelijk later ook in geslaagd om naar Argentinië te reizen.
Veel is dus al bekend, maar nog veel meer zal verder uitgezocht (moeten) worden, maar dat dit tot een boeiend artikel in Oet Dorp en Marke zal leiden is wel zeker. Het oude artikel over het K.L. Smitoord is te lezen op www.historischekringlosser.nl onder de knop Oet Dorp en Marke (2013/2).
Bron: Georg van Slageren tekst en foto's.
De identiteitskaart voor vreemdelingen die door de Nederlandse overheid in 1940 aan Edith Zellerkraut werd verstrekt. Deze kaart maakte het voor haar mogelijk om naar Argentinië te reizen.
Op zoektocht naar de geschiedenis van moeder Edith Zellerkraut.
Een maand geleden vroeg Daniel Schürmann uit Buenos Aires aan de Historische Kring Losser (HKL) om hulp bij zijn zoektocht naar de geschiedenis van zijn moeder Edith Zellerkraut (24-11-1921), die als Joods meisje in 1939 in Losser onderdak zou hebben gevonden.
Daniel Schürmann uit Buenos Aires
Hij schreef erbij dat hij begin augustus met vakantie in Nederland zou zijn. Gelukkig kon hij snel worden geholpen en het gevolg was dat Daniel en zijn vrouw Maria Theresa op dinsdag 9 augustus 2016 Losser bezochten. Een emotionele gebeurtenis zowel voor Daniel en zijn vrouw als voor de vier bestuursleden van de HKL die hen in Losser ontvingen.
Dat Daniel Schürmann (1951) zo snel kon worden geholpen helpen was te danken aan het feit Thea Evers in Oet Dorp en Marke 2013/2 de geschiedenis van het K.L. Smitoord uit de doeken had gedaan. In dat vakantieoord in de Losserse Zandbergen werden in 1939 gedurende acht maanden Joodse vluchtelingen opgevangen.
Na een kort onderzoek door de HKL kwam er nog veel meer informatie boven water zoals het gegeven dat Edith Zellerkraut niet in haar eentje naar Nederland is gekomen, maar samen met twee zusjes en een broer. En Daniel Schürmann bracht nog een aantal bijzondere foto’s en documenten mee.
(montagefoto van Andries Kuperus)
Het verhaal in heel beknopte vorm over de vlucht van de kinderen Zellerkraut:
Op 4 januari 1939 bericht het Algemeen Handelsblad: ‘Duitsch-Joodsche kinderen naar ons land. Hedenmiddag arriveert wederom een contingent. Met de D-trein van kwart voor vier zullen vanmiddag te Oldenzaal pl.m 200 Joodsche kinderen uit Duitschland aankomen. Zestig meisjes gaan naar Losser, waar zij in een vacantie-oord zullen worden opgenomen’. Een dag later zullen er in Oldenzaal nog 112 kinderen aankomen, die op doorreis zijn naar Engeland.
Frederika Menko-Warendorf (1887-1952) was de contactpersoon binnen het vluchtelingencomité in Enschede, dat zich om de kinderen in Losser bekommerde. Fredeika was de echtgenote van de textielfabrikant Alfred Menko (1881-1953). Zij heeft nauwgezet alle gegevens van de kinderen genoteerd en alle bescheiden die ze bij zich hadden. Het echtpaar Menko overleefde de Naziterreur, doordat ze tijdens de Duitse inval in New York verbleven vanwege het huwelijk van hun dochter en niet naar Nederland terugkeerden.
Het Meisjeshuis te Losser
Op 3 maart 1939 schrijft het Algemeen Handelsblad, dat er dan in Nederland zes kampen zijn voor Joodse vluchtelingen, ‘waaronder het Meisjeshuis te Losser’. Het neutrale comité voor hulp aan buitenlandse kinderen heeft dan 1500 kinderen in verschillende tehuizen kunnen onderbrengen, waaronder het K.L. Smitoord.
Het K.L. Smitoord is maar enkele maanden als verblijf voor Joodse vluchtelingenkinderen in gebruik geweest. Op 26 augustus 1939 bericht het dagblad Tubantia: ‘Naar we vernemen hebben de Joodsche kinderen, die in het K.L. Smit-Oord in de Zandbergen waren ondergebracht, gistermiddag dit gebouw ontruimd. Zij zijn per autobus naar Enschede vervoerd. Daarna heeft een gedeelte de reis per trein naar Driebergen voortgezet, terwijl de andere kinderen naar Rotterdam zijn overgebracht’.
Zij overleven
Edith Zellerkraut en haar zusjes Erna (1926) en Ruth (1929) verbleven na Driebergen nog op verschillende particuliere adressen in Nederland. Zij overleven samen met hun broer Dagobert, die overigens niet in Losser is geweest, de oorlogsjaren doordat ze in januari 1941 met een Rode Kruis Transport vanuit Amsterdam per trein via Berlijn naar Lissabon kunnen reizen en vandaar per boot naar Argentinië gaan. In Argentinië worden ze opgewacht door hun beide ouders. Vader was daar al vanaf 1938 en moeder is er kennelijk later ook in geslaagd om naar Argentinië te reizen.
Veel is dus al bekend, maar nog veel meer zal verder uitgezocht (moeten) worden, maar dat dit tot een boeiend artikel in Oet Dorp en Marke zal leiden is wel zeker. Het oude artikel over het K.L. Smitoord is te lezen op www.historischekringlosser.nl onder de knop Oet Dorp en Marke (2013/2).
Bron: Georg van Slageren tekst en foto's.
De identiteitskaart voor vreemdelingen die door de Nederlandse overheid in 1940 aan Edith Zellerkraut werd verstrekt. Deze kaart maakte het voor haar mogelijk om naar Argentinië te reizen.
Door: Ingrid Legters
Ingrid Legters redactiespil van Hallo Losser, huis-tuin en keuken journalist en bestuurslid
