Ben Blogt verder

Ben Olde Riekerink, geboren en opgegroeid in de Lutte, woont in de Glane is natuurliefhebber. Hij is opgegroeid in de natuur en weet heel veel over de natuur. Dit heeft hij grotendeels aan zijn vader te danken die ook veel wist over de natuur. Vroeger stonden de mensen dichter bij de natuur. Lees in Ben's blog hoe men gebruik maakt en maakte van deze natuur.

Mythologische bomen of struiken

Onlangs werd overal Halloween gevierd. Dit gebeuren is komen overwaaien vanuit Amerika en is in de loop van de jaren overal ingeburgerd. Een compilatie van typisch Twentse inheemse bomen en struiken kan hier mooi bij aansluiten. De beschrijving handelt over mythologische bomen of struiken, die in Oost Twente al vanaf de Middeleeuwen een grote symbolische rol hebben gespeeld. Zo komen aan de orde de Sleedoorn, taxus en Hulst, de Linde en de Berk.

Gebruik van de Sleedoorn in de schoenmakerij

Een erg interessante struik is de Sleedoorn, Prunus Spinosa, met scherpe stekels aan de takken. Deze stekels werden vroeger veelvuldig gebruikt in de schoenmakerij. Mijn vader was vroeger schoenmaker en ik herinner me dat hij deze stekels gebruikte als pinnen om de lederen zolen, welke hij rechtstreeks uit Waalwijk aan de Langstraat liet komen. De zolen werden eerst ingestreken met cellulose lijm en vervolgens onder de schoen bevestigd. Daarna werden de zolen aan de zijkant voorzien van gaatjes, die met els en priem werden gemaakt.

Voordat de pinnen samen met de lijm onder de schoenen werden bevestigd, werd er eerst nog een sisaldraad gemaakt met pek erop, de pekdroad. Deze pekdroad werd vervolgens door het oog van een buigzame dunne naald getrokken. Daarna werden naald en draad door de gaatjes aan de zijkant van de zool getrokken. De zool was dan al met lijm ingestreken en zo werden de lederen zolen strak getrokken. Als laatste werden dan de pinnen met de schoenmakershamer in de zool getimmerd op de schoenleest. Hier komt het spreekwoord, schoenmaker blijf bij je leest, nog vandaan. De Prunus bloeit al vroeg in het voorjaar, als een van de eerste, in maart of april met hagelwitte bloesems. De pruimpjes van de Sleedoorn werden, nadat er een paar nachtvorsten overheen waren geweest, gebruikt om er, Schleenfeuer, van te stoken. Dit is een soort pruimenlikeur, waar je in de winter behaaglijk warm van werd, als je voor de open haard zat.

Schoenenwinkeltje

Het eerste schoenenwinkeltje bevond zich in het centrum van Losser, links naast de fietsenzaak van Westenbroek. Mijn vader begon al voor het begin van de tweede wereldoorlog als schoenmaker bij zijn broer Hendrik. Laatstgenoemde was de grondlegger van de verschillende schoenen, en sportzaken van Olde Riekerink. Alles bestond in die tijd uit handwerk. Er kwam geen spijker aan te pas.

Trekkebekken

De Sleedoorn, Prunus Spinosa, vormt zeer verleidelijke blauwe pruimpjes aan de zijtakken. Maar, oh wee, als je er van eet. Dan trekt je hele mond samen, zo wrang en zuur. Daar komt de Twentse naam, Trekkebekken, vandaan. Daarom moet er eerst een paar keer nachtvorst overheen zijn geweest. Dan worden ze milder. Volgens oude overleveringen zou de Sleedoorn boze geesten en heksen verdrijven. Dat is de symboliek, die er achter zit.



Beschrijving van de Hulst, Ilex Aquifolium, en de Taxus, Taxus Baccata

De Taxus, ook wel venijnboom genoemd, werd veel op begraafplaatsen, maar ook bij oude boerderijen aangeplant, samen met de Hulst. In de Keltische Cultuur stonden deze tezamen symbool voor het weren van boze geesten en heksen. Ze maken een verbinding tussen leven en dood. Hierin is het begrip, eeuwigheid, verborgen. De symboliek ligt in het feit dat de bladeren altijd groen blijven. Samen met de rode bessen worden ze met Kerstmis in kerstbakjes verwerkt. De rode bessen worden in de winter graag door allerlei vogels gegeten. Vroeger dacht men dat het omhakken van een hulstboom ongeluk zou brengen. Omdat de boom altijd groenblijvende bladeren had en rode bessen, bracht men de boom in verband met de eeuwigheid en schreef men hem de macht toe, om het kwaad en de ondergang te weren, wat de symboliek belichaamt. Overigens is de kerstboom van oudsher ook een heidens symbool, evenals de ballen die er in hangen.



Tweehuizig

De Hulstboom is tweehuizig, wat wil zeggen dat er zowel vrouwelijke als mannelijke hulstbomen zijn. Of een Hulstboom vrouwelijk of mannelijk is, kun je dus zien aan de takken waar de rode bessen aan zitten. Dat zijn de vrouwtjes. De mannelijke bomen dragen geen rode bessen. De mannelijke bloempjes zorgen voor de bestuiving van de vrouwelijke bloempjes, wat geschiedt door de wind en door insecten. Een hulstboom kan wel meer dan 300 jaren oud worden, een respectabele leeftijd.

Keltische cultuur

De Taxus Baccata stond in de Keltische Cultuur, symbool, voor het verdrijven van boze geesten en maakt een verbinding tussen leven en dood. Hierin schuilt het begrip eeuwigheid. Taxus en Hulst werden vaak samen aangeplant op begraafplaatsen en bij oude boerderijen zie je ze ook nog wel staan, zoals op bepaalde plekken in de Lutte. Het bijgeloof vertelt dat deze bomen samen de boze geesten moesten weren. Het vruchtvlees van de bessen van de Taxus is zwaar giftig. In de winter vallen de vruchtjes op de grond en de pitten blijven liggen. De Appelvink is er verzot op en omdat hij een grote dikke snavel heeft, kan hij ze kraken. Taxusbomen mogen niet dicht tegen weilanden worden geplaatst. Als er vee in de wei loopt en ze eten van de takken kunnen ze dood gaan. Snoeisel van de Taxus wordt nogal eens voor medische doeleinden gebruikt, met name voor de bestrijding van kanker.


De Linde, Tilia Platyphyllos

De Linde is een loofboom, die in mei of juni heerlijk geurende bloesems draagt. Hommels en bijen zorgen voor de bestuiving van de bloesems. Bijen maken van de nectar van de lindebloesems super lekkere honing. Deze honing blijft heel lang houdbaar. Dat komt, omdat de bijen o.a. propolis in de honing doen, zodat de honing niet kan bederven. Ook kun je van lindebloesems lekkere thee zetten. Bij boerderijen werden Linden in rijen langs de voorgevel aangeplant en ook werden ze vaak als leilinden gepoot.



Heilige boom

Volgens Germaanse overleveringen was de Linde een heilige boom. Het hout van de Linde is erg zacht en uitermate geschikt om er heiligenbeelden van te snijden. Het blad van deze boom vindt men vaak op wapens en zegels afgebeeld. De volkeren van Midden Europa voelden zich sterk met de Linde verbonden. Voor de Germanen was de Linde, als vredesboom, gewijd aan de godin van de vruchtbaarheid, de liefde en gerechtigheid, n.l. Freya. Daar is naam vrijdag, ofwel Freya's dag naar genoemd. Zo zien we dat ook heden ten dage nog steeds de invloed van de symboliek
uit de Middeleeuwen nog opgeld doet.

De Berk

De wetenschappelijke naam voor de Berk is Betula Pendula, wat wil zeggen, een witte boom met afhangende takken. In het vroege voorjaar, rond half maart, als de sapstroom op gang kwam, werd er onderaan de boom een zijtak afgesneden. Aan die tak werd een lege fles bevestigd met een stuk touw. Het sap van de Berk, het berkenwater, druppelde dan van de tak in de fles. Van berkenwater kun je voortreffelijk wijn maken. De Berk was vroeger een heilige boom. Die bekend stond als levensboom bij de Kelten, de Germanen, de Scandinaviërs en de Siberische Sjamanen. De Berk was in de loop van de geschiedenis onderwerp van vele mondeling overgeleverde mythen. Pas sinds de Middeleeuwen werd de geneeskracht van berkenblad en berkenwater beschreven.

Deze vloeistof vindt zijn toepassing er in om vochtophopingen te verhelpen. Het is een bloedzuiverend middel dat onder meer reumatische aandoeningen kan verhelpen. Berkentakken werden veel op boerderijen gebruikt om er in de winter, nadat de houtwallen waren gesnoeid, ries bessems, van te maken. Ook werden de berkentakken als boesken in het fornuis gestookt. De ries bessems werden gebruikt om de deel en de stallen met an tekeer´n. In de Germaanse mythologie was de Berk de boom van de donder en bliksem. Hier is de naam donderdag, ofwel Donarsdag, nog van afgeleid. Ook stond ze volgens de Kelten symbool voor vernieuwing en wedergeboorte. De boom leeft in symbiose met de vliegenzwam, rood met witte stippen, die erg giftig is. Deze paddenstoel leeft van schimmels, die op worteldraden van de Berk vegeteren.


Hallucinerende werking


Door Siberische Sjamanen werd de hallucinerende werking van deze zwam in beperkte hoeveelheden toegepast. Berkenwater werd ook gebruikt als shampoo om er de haren mee te wassen. Verder werd deze vloeistof medicinaal toegepast bij het behandelen van nier, en blaasstenen.Tevens bij aandoeningen als artritis, artrose en jicht. Kortom, een boom met vele toepassingen.

afbeelding van Ben Olde Riekerink

Door: Ben Olde Riekerink

Ben Olde Riekerink natuurliefhebber, zijn roots liggen in de Lutte, woont in Glane en is opgegroeid in Losser.